ترامپ جدید و ایران/ توافق تهران و واشنگتن یا بازگشت دوره فشار؟

گروهی معتقدند ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود همان مسیر قدیمی را پیش خواهد گرفت. اما گروهی نیز معتقدند که رییس جمهور منتخب ایالات متحده مسیری دیگر را در پیش خواهد گرفت.

ناظران سیاسی و اقتصادی آمریکایی به شدت منتظر سیاست های ترامپ در زمینه ارز مجازی، تعرفه ها، اخراج پناهندگان، مسائل بهداشتی، بیمه و ... هستند. اما خارجی ها منتظر نحوه تعامل آمریکای جدید با روسیه و چین، پایان جنگ اوکراین و غزه، اعمال سیاست های جدید آمریکا در قبال ناتو و اتحادیه اروپا و ... هستند. یکی از زمینه های مهم در رابطه با سیاست خارجی جدید آمریکا نحوه برخورد ترامپ و دولتش با مساله ایران است. به راستی نحوه تعامل ترامپ با ایران چگونه خواهد بود؟

ترامپ جدید و ایران/ بازگشت به عصر تقابل؟

در روزهای نخست پیروزی ترامپ در انتخابات، بسیاری از تغییر رویکرد ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری اش گفتند. خود ترامپ در یک مصاحبه، ایران را کشوری عالی دانست که می تواند پیشرفت زیادی کند. او تاکید کرد که آمریکا قصد رویارویی با ایران را ندارد و فقط می خواهد مطمئن شود که ایران به سلاح هسته ای دست نخواهد یافت.

ترامپ سعی دارد با ترساندن ایران و تهدیدش به جنگ، آن را مجبور به توافق با آمریکا کند. به عبارتی جنگ نقاب ترامپ برای پیشبرد دیپلماسی است

با این حال، امید اندک امیدواران به رویکرد جدید ترامپ خیلی زود ناامید شد. ترامپ پس از پیروزی بر کامالا هریس در انتخابات ۲۰۲۴ و انتخاب اعضاء تیم سیاست خارجه اش همه را شوکه کرد. ریاست هیئت انتخاب اعضاء تیم سیاست خارجی ترامپ را "برایان هوک" برعهده داشت. برایان هوک تندرویی است که سابقه دشمنی زیادی با ایران داشته و بسیاری او را طراح اصلی کمپین فشار حداکثری می دانند که در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ علیه ایران اعمال شد. با گذشت چند روز از انتخاب برایان هوک، نگرانی ها بیشتر شد. شنیده شدن نام افرادی چون استیفن میلر، مایکل والتز، مارکو روبیو و الیز استفانیک و انتصاب  آنها در پست های مختلف سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا باعث نگرانی بسیاری از ناظران شد (در این باره اینجا بخوانید).

تحلیلگران معتقد بودند انتخاب افرادی مانند والتز و روبیو توسط ترامپ نشان می دهد که او قصد دارد سیاست ضد ایرانی خود را تشدید کند. با این حال، همه می دانند که ترامپ حرف اول و آخر را در دولتش می زند و او است که مسیر تیم دیپلماتیک دولتش را تعیین خواهد کرد. اما به نظر می رسد لحن ترامپ نیز در مقایسه با روزهای قبل از انتخابات ۲۰۲۴ تغییر کرده است. ترامپ در مصاحبه ای که روز پنج‌شنبه با مجله تایم همزمان با انتخاب وی به‌عنوان شخصیت سال این مجله آمریکایی داشته، در پاسخ به سوالی درباره احتمال جنگ با ایران در دوره بعدی ریاست جمهوری‌اش، گفت: «هر چیزی ممکن است اتفاق بیفتد.» این در حالی است که ترامپ بارها گفته قصد جنگ ندارد و از دخالت در امور کشورها اجتناب می کند و دوست ندارد سربازان آمریکایی را به مناطق مختلف دنیا که سربازان حتی زبانشان را هم بلد نیستند، بفرستد.

اظهارات ترامپ به وضوح با هم در تناقض است. به نظر می رسد او هنوز به جمع بندی در رابطه با نحوه تعامل یا برخورد با ایران نرسیده و یا رسیده اما می خواهد سیاست خود را مخفی نگه دارد.

دیپلماسی تنش زا

آنچه واضح است این است که ترامپ قصد ندارد مسیر سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ را تغییر دهد. انتخاب اعضاء کابینه و اظهارات ضد ایرانی اخیرش به خوبی نشان می دهد که او می خواهد وارد تقابل با ایران شود. ترامپ حمایت از اسرائیل را یکی از اهداف خود اعلام کرده است و شکی نیست که دفاع از اسرائیل مستلزم تقابل با ایران است.

از طرف دیگر، بعید است نحوه تقابل ترامپ با ایران "جنگ" باشد. ترامپ هرگز به جنگ علاقه مند نبود و جنگ خارجی در تناقض با تمام خواسته ها و سیاست های او است. او در مصاحبه اخیرش با تایم خواسته از سیاست "ترس" استفاده کرده و ایران را دچار نگرانی کند. ترامپ معتقد است بعد از حوادث سوریه و لبنان، ایران تا حدی ضعیف شده و باید از ضعف او استفاده کرد. ترامپ پس از سقوط دمشق و فرار بشار اسد در توییتی نوشت: "روسیه و ایران اکنون در وضعیت ضعیفی قرار دارند، یکی به دلیل اوکراین و اقتصاد ضعیف، دیگری به دلیل اسرائیل و موفقیت‌های نظامی آن."

در واقع، ترامپ سعی دارد با ترساندن ایران و تهدیدش به جنگ، آن را مجبور به توافق با آمریکا کند. به عبارتی جنگ نقاب ترامپ برای پیشبرد دیپلماسی است. او در پایان توییت فوق نوشت: "اکنون زمان عمل اوست. چین میتواند کمک کند. دنیا در انتظار است!" البته توییت او بیشتر ناظر بر جنگ اوکراین بود اما گریزی هم به مساله ایران داشت. او جبهه روسیه و ایران را یکی می داند و گمان دارد حل تعارضات با روسیه می تواند به حل تعارضات با ایران هم منجر شود.

بنابراین، باید منتظر سیاست دیپلماسی ترامپی باشیم. سیاستی که هر چند جنگی نیست اما پرتنش، پرفراز و نشیب و پر از چالش های مختلف است.ایران باید هر چه سریعتر تصمیم جامع و واحد خود را بگیرد و در مورد نحوه تقابل یا تعامل با آمریکای ترامپ به جمع بندی برسد.