اولین ناو ایرانی مجهز به سامانه‌های پدافندی را بشناسید

براساس گزارش گجت‌نیوز، جمهوری اسلامی طی سال‌های اخیر موفق شده قوای نظامی و دفاعی خود را تقویت کند و بازدارندگی‌اش را افزایش دهد، اما اغلب پیشرفت‌هایی که حاصل شده، در زمینه موشکی و پدافندی بوده است. می‌دانیم که امروزه زرادخانه‌های سپاه پاسداران مجهز به انواع موشک‌های بالستیک، کروز و هایپرسونیک فتاح ۱ است، اما آیا سلطه موشکی برای مقابله با تهدیدات منطقه‌ای و جهانی کافی است؟

شناور موشک انداز شهید سلیمانی

پاسخ سوال فوق قطع به یقین منفی خواهد بود. در عصری زندگی می‌کنیم که دشمن می‌تواند از هر طرفی به کشورمان حمله کند و محدودیتی برایش متصور نیست. ایران کشوری است که از شمال و جنوب به دریای خزر و خلیج فارس متصل شده و مرزهای زمینی مشترک فراوانی با همسایگان خود دارد.

تقویت بنیه دفاعی و ارج نهادن به قوای موشکی و هوایی گرچه ایده آل است، اما کافی نیست. بارها شنیده‌ایم که ناوهای هواپیمابر ایالات متحده آمریکا در خلیج فارس لنگر انداخته و اوضاع خاورمیانه را رصد می‌کنند. با این اوصاف می‌بینیم که خطر همواره بیخ گوشمان است و نباید از آن غافل شد. امروز می‌خواهیم راجع به یکی از مهم‌ترین جنگ افزارهای بازدارنده نیروی دریایی کشورمان، شناور موشک انداز شهید سلیمانی که پدرخوانده شناور ابومهدی المهندس به حساب می‌آید صحبت کنیم.

مهم ترین دستاورد نیروی دریایی سپاه

اواسط سال ۱۴۰۱ شمسی بود که نیروی دریایی سپاه پاسداران از یک شناور پیشرفته با قابلیت‌های ویژه رونمایی کرد. خبر ساخت این شناور در سال ۹۹ توسط فرمانده نیروی دریایی اعلام شد و دو سال بعد وعده‌ها عملیاتی شدند. شناور موشک انداز شهید سلیمانی در زمانی ساخته و رونمایی شد که ایالات متحده آمریکا، حضور کم رنگی در خلیج فارس داشت.

نتیجه فعالیت‌های مستمر سپاه در خلیج فارس و کم رنگ شدن ناوهای هواپیمابر آمریکایی، منجر به طراحی و توسعه شناورهای تندرو و پیشرفته‌ای مثل کلاس شهید سلیمانی شد. پس از پیروزی انقلاب، ندسا (نیروی دریایی سپاه ایران) تازه تأسیس بود و ناوگان خود را با قایق‌های کوچکی تشکیل می‌داد.

تسلیحات این قایق‌های کوچک و ابتدایی شامل مسلسل‌های سنگین، راکت اندازها و دوش پرتاب‌های پدافندی می‌شد و به همین خاطر بود که نیروی دریایی سپاه نمی‌توانست مأموریت‌های بلندمدت و خاصی را انجام دهد و باید به همان عملیات‌های کوتاه مدت بسنده می‌کرد.

نیروی دریایی سپاه بعد از انقلاب ضعیف بود، اما برای جبران عقب ماندگی‌هایش به سمت خرید و بومی سازی همزمان قایق‌ها و شناورهای تندرو رفت. در وهله اول از کره شمالی یک شناور تندرو کوچک اژدرافکن خرید که پیکاپ نام داشت. سپس از روی این شناور سعی کرد نمونه بومی را با نام ذوالفقار تولید کند. در وهله بعدی تلاش‌های مهندسان سپاه منجر به طراحی و تولید شناور راکت انداز آذرخش شد.

هدف نیروی دریایی در آن زمان نه مقابله با قدرت‌های برتر جهانی، بلکه حفاظت و حراست از کشتی‌های تدارکاتی و جزایر متعلق به کشورمان بود. بنابراین استراتژی سپاه، نه حمله بلکه دفاع بود. با این حال طوری نبود که ایران از دشمن ترسی داشته باشد، چرا که نیروی دریایی سپاه به شناورهایی مجهز بود که پرتابگر موشک ضد کشتی دوربرد هدایت شونده داشتند و تمام منطقه خلیج فارس را پوشش می‌دادند.

کشمکش‌های منطقه‌ای و درگیری‌های سپاه با ایالات متحده، سیاست‌های نیروی دریایی را تغییر داده و هم اکنون نیروهای مسلح سعی می‌کنند سلطه خود بر خلیج فارس و فراسوی مرزها را با توسعه شناورهای بزرگ و مجهز تثبیت کنند. نتیجه تلاش‌های سپاه را امروز در جایی می‌بینیم که شناورها نه تنها خلیج فارس بلکه اقیانوس هند، دریای سرخ و خلیج عدن را هم پوشش می‌دهند.

شناور شهید سلیمانی خود یک کلاس تازه در میان شناورهای ایرانی است که اعضایی همچون دنا، دماوند، ابومهدی المهندس و سهند دارد. دقیقش را بخواهید باید بگوییم که کشتی‌های جنگی به ۷ دسته تقسیم می‌شوند که عبارتنداز: ناوچه، ناو محافظ، ناوشکن، ناو، رزم ناو، نبردناو و هواپیمابر.

مختصری از شناور موشک انداز شهید سلیمانی

شباهت‌های جالبی بین شناور شهید سلیمانی با ایندیپندنس آمریکایی وجود دارد و علیرغم اینکه نمونه ایرانی ابعاد کوچک‌تری دارد، می‌توان گفت که رقیب آن به حساب می‌آید. البته شناور آمریکایی برای اینکه اصطکاک خود را کاهش دهد و وزنش به تعادل برسد، از یک بدنه اصلی و دو بدنه فرعی تشکیل شده تا جریان آب از بین بدنه‌ها عبور کند.

ایندیپندنس همچنین مجهز به تسلیحات قدرتمندی شده که شناور شهید سلیمانی فاقد آنهاست. حتی این شناور آمریکایی می‌تواند پذیرای بالگردها باشد. به همین خاطر است که برخی معتقدند سپاه شناور خود را با الهام و الگوگیری از همین ناو ساخته‌اند. بیایید نگاهی به شناور تندرو موشک انداز شهید سلیمانی بیندازیم.

شناور شهید سلیمانی دو بدنه یا کاتاماران بوده که بدنه اصلی ندارد و طرح جدیدی برای ساخت شناورهای جنگی مدرن است. یکی از شناورهایی که با این الگو طراحی شده، شهید ناظری است که تناژ کمتری دارد. هدف از توسعه شهید سلیمانی، انجام مأموریت در مسافت‌های طولانی و شرایط آب و هوایی نامساعد بوده و پیش از اینکه این شناور به دل آب بزند، ناوچه تندر انجام وظیفه می‌کرد.

یکی دیگر از اهداف ساخت این شناور، افزایش قدرت تهاجمی و دفاعی نیروی دریایی است. بد نیست بدانید که پیش از این در ندسا هیچ نمونه‌ای که بتواند با اهداف هوایی و دریایی درگیر شود، نداشتیم. مهندسان پرتلاش کشورمان سعی کرده‌اند ناوچه شهید سلیمانی را طوری بسازند که بتواند ضمن دفاع از خود، عملیات‌های موثر هوایی داشته باشد. همچنین این شناور می‌تواند سلاح‌های بزرگ‌تر و پیشرفته‌تری را حمل کند که قبلا چنین امکانی میسر نبود.

به هر حال بر کسی پوشیده نیست که شناور شهید سلیمانی در مقایسه با ناوهای غول پیکر و شناورهای پیشرفته آمریکا، حرفی برای گفتن ندارد، اما شایان ذکر است که نیروی دریایی سپاه با طراحی و توسعه این ناوچه، گام مهمی در راستای پیشرفت برداشته و امید داریم که در آینده نزدیک بتواند مسیر پیش روی خود را هموار کند.

مشخصات فنی

نسبت به سایر قایق‌های تندرو سپاه، شهید سلیمانی ابعاد بزرگ‌تری دارد. طول آن ۶۵ متر و دارای عرض ۱۸.۵ متر است. این ناوچه حتی از جماران هم عریض‌تر است و در قسمت انتهایی ناو، سکویی به مساحت ۲۱۰ متر برای فرود بالگرد دارد. (البته فاقد هرگونه آشیانه برای نگهداری بالگرد است)

وزن این ناوچه حدود ۶۰۰ تن است و سنگین‌ترین شناور نیروی دریایی سپاه لقب می‌گیرد. یکی از مزایا و معایب این شناور نسبتا سنگین وزن، جنس بدنه آلومینیومی است. گرچه استفاده از آلومینیوم باعث کاهش وزن و افزایش مقاومت در برابر اکسیژن می‌شود، اما ناو را در برابر موشک‌های ضد کشتی دشمن به شدت آسیب پذیر می‌کند.

قلب تپنده شناور شهید سلیمانی، ۴ پیشرانه دیزلی است که اطلاعات زیادی از آن‌ها نداریم. طی سال‌های اخیر به وضوح ثابت شده که سپاه علاقه‌ای وصف ناپذیر به قایق‌های تندرو دارد و ساخت ناوچه‌هایی از قبیل ابومهدی المهندس، سهند، دنا و دماوند، گواهی بر این ادعا است.

حداکثر سرعت این ناوچه ۵۹ کیلومتر بر ساعت و دامنه برد آن ۸۰۰۰ کیلومتر اعلام شده و همان‌طور که گفتیم، می‌تواند به آب‌های اقیانوس هند هم برسد. از مهم‌ترین مزایای بدنه این کشتی جنگی، جنس آن است که باعث کاهش سطح مقطعی شناور می‌شود و رادارهای دریایی را سردرگم می‌کند. خطوط شکسته و زوایای تند، امواج راداری را به اشتباه می‌اندازند.

این شناور مسلح توانایی انجام مأموریت‌های آبی خاکی را به صورت محدود دارد و می‌تواند قایق‌های کوچک گشت‌زنی و شناسایی را با خود حمل کند. سرعت این قایق‌های تندرو به ۱۸۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد و برای پیاده سازی آن‌ها در عقبه شناور از جرثقیل استفاده می‌شود.

گفتیم که شهید سلیمانی قادر به حمل بالگرد است، اما جایگاهی برای نگه داری آن ندارد. در عوض می‌تواند پهپادهای عمود پرواز را در خود جای دهد. این پهپادها که اصطلاحا مولتی روتور خوانده می‌شوند، قابلیت نشست و برخاست عمودی دارند و عمدتا به منظور گشت‌زنی و شناسایی به کار می‌روند.

سامانه‌های راداری و الکترونیکی

با اینکه جزئیات زیادی از سیستم‌های الکترونیکی شناور شهید سلیمانی منتشر نشده، اما می‌توان گفت که در این زمینه حرف برای گفتن دارد. سامانه‌های راداری سطحی، مخابرات دریایی و خط انتقال داده امن، سامانه‌های جنگال، شنود و سونار برای کشف اهداف زیر آب مثل زیردریایی‌ها جزئیات سامانه‌های الکترونیکی این ناوچه پیشرفته هستند.

ناوچه شهید سلیمانی برای فریب رادارهای دشمن مجهز به فریب دهنده حرارتی (فلر) و لیزری و راداری (چف) شده است. هر یک از این فریب دهنده از یک پرتابگر با ۱۲ راکت تشکیل شده تا موشک‌های ضد کشتی دشمن را خنثی کنند. هر کدام از راکت‌ها می‌تواند اهدافی را در سطح مقطع راداری ۲۵۰۰ متر مربع ایجاد کند تا شناور از شر موشک‌های دشمن در امان بماند. پرتابگرها قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه به صورت افقی و ۸۰ درجه به طور عمودی دارند.

تسلیحات سبک شناور

یکی از نقاط قوت شناور شهید سلیمانی در مقایسه با کل شناورهای سپاه و ارتش، تسلیحات و سامانه‌های موشکی است که دارد. در حال حاضر قسمتی از این سلاح‌ها سبک هستند که به این ناو امکان مقابله با قایق‌های تندرو می‌دهند. از جمله تسلیحات سبک باید به دو توپ کالیبر بالا اشاره کرد.

در قسمت جلو و در دو طرف آن، دو توپ سه لول گاتلینگ تعبیه شده که نسخه زمینی همان توپ معروف روسیه با نام ایرانی عاصفه است. نواخت آتش این توپ در هر دقیقه بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ گلوله بوده و برد آن‌ها به ۲۰۰۰ متر می‌رسد. علاوه بر این دو توپ که در بخش جلویی قرار گرفته‌اند، دو توپ ۲۰ میلی متری دیگر هم در طرفین برجک ناو قرار دارند. هر یک از اینها مجهز به ریموت کنترل مجزا هستند و سیستم هدایتی گلوله‌ها از نوع اپتیکی است.

همچنین یک توپ ۳۰ میلی متری در جلوی ناو تعبیه شده که قدرت تخریبی آن بالاست و می‌تواند در هر دقیقه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ گلوله تولید کند. به احتمال زیاد از این توپ برای انهدام اهداف کوچک مثل قایق‌های کوچک استفاده می‌شود. نکته مهم اینکه این توپ هم روی یک برجک با سیستم هدایت و ریموت کنترل جداگانه مستقر شده است.

برخی منابع مدعی هستند که شناور شهید سلیمانی مجهز به اژدرافکن شده، اما از تصاویر این گونه بر می‌آید که هیچ جایگاه یا لوله‌ای برای شلیک اژدر در نظر گرفته نشده است. البته ممکن است که لوله به صورت مخفی در داخل بدنه مخفی شده باشد و برای شلیک دریچه آن باز شود.

سامانه‌های موشکی و پدافندی

آنچه شناور شهید سلیمانی را متمایز از سایر قایق‌های تندرو و ناوچه‌های ایرانی می‌کند، قابلیت حمل، پرتاب و به کارگیری انواع موشک‌های ضد کشتی است. این ناوچه پیشرفته می‌تواند از موشک‌های کروز دوربرد و موشک‌های پدافندی پیشرفته برای مقابله با اهداف هوایی و دریایی استفاده کند.

مهندسان با ساخت ناوچه شهید سلیمانی توانسته‌اند توان موشکی را با قدرت نیروی دریایی ترکیب کرده و برای اولین بار یک جنگ افزار تلفیقی با قابلیت‌های دوگانه بسازند. می‌دانیم که سپاه در زمینه موشکی یکی از مهم‌ترین قدرت‌های منطقه است و ترکیب این قدرت با شناورها می‌تواند شگفت انگیز باشد.

البته سابقه استفاده از موشک‌های پدافندی به این شناور محدود نمی‌شود و پیش‌تر دیده بودیم که نیروی دریایی ارتش، ناوچه‌های جماران، سهند، دماوند و دنا را با موشک‌های پدافندی مثل ریم ۶۶ ترکیب کرده بودند، اما مشکل اینجا است که برد نهایی آن‌ها تنها ۳۷ کیلومتر و شلیک‌ها به صورت افقی و مایل بود. شهید سلیمانی امکان پرتاب عمودی موشک‌ها را فراهم کرده که در نوع خود بی‌نظیر است.

سیلوهای عمودپرتاب ویژگی‌های مثبت فراوانی دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، عدم نیاز به تغییر مسیر به سمت هدف است. به عبارت دیگر این لانچرها به صورت ۳۶۰ درجه توانایی پوشش دارند و دیگر نیازی به دخالت واحد شناور نیست. مزیت مهم دیگر این است که به خاطر نیاز به فضای کمتر، تعداد واحد شناور بیشتری می‌تواند روی آن قرار بگیرد.

براساس تصاویری که از پرتابگرها منتشر شده، متوجه شده‌ایم که دو نوع پرتابگر مربعی و مستطیلی وجود دارد. در واقع ۶ لانچر مربع و ۸ لانچر دیگر به شکل مستطیل هستند. نوع موشک‌هایی که شناور می‌تواند پرتاب کند، صیاد ۳ است که قبلا در اخبار نظامی راجع به آن صحبت کرده‌ایم.

نسخه زمین پرتاب موشک صیاد ۳ حدود ۹۹۵ کیلوگرم وزن دارد و با طول ۶.۱ متری و قطر ۴۰ سانتی متری، می‌تواند تا حداکثر برد ۱۲۰ کیلومتری برسد. گویا نسخه دریایی صیاد ۳ برد ۱۵۰ کیلومتری و ارتفاع عمل ۲۷ کیلومتری دارد. همچنین به گفته سرلشکر باقری، شناور شهید سلیمانی ضمن برخورداری از توانایی پرتاب موشک‌های پدافندی دوربرد، می‌تواند روی موشک‌های کوتاه برد هم مانور دهد.

از موشک‌های کوتاه برد به منظور انهدام موشک‌های کروز، پهپادها و بالگردهای ارتفاع پایین استفاده می‌شود و شهید سلیمانی را باید نخستین شناوری دانست که در هر برد و ارتفاعی می‌تواند با اهداف دشمن درگیر شود. به اعتقاد برخی منابع، این احتمال وجود دارد که سپاه از سامانه‌های دزفول و زوبین برای این ناوچه استفاده کرده باشد.

از موشک‌های پدافندی که عبور کنیم، باید بگوییم که موشک‌های کروز عمود پرتاب دیگری مثل هویزه و ابومهدی هم از این شناور پرتاب می‌شوند که جزو سلاح‌های دوربرد هستند. نباید فراموش کرد که شهید سلیمانی اولین ناوچه‌ای است که به موشک‌های کروز دوربرد مجهز شده است.

از سلاح‌های ضد کشتی شناور شهید سلیمانی هم باید به موشک‌های قدیر و نصیر اشاره کرد که چهار لانچر برای دوربردها و دو لانچر هم برای میان بردها در نظر گرفته شده است. محل تعبیه پرتابگرها به گونه‌ای است که کمترین بازتاب راداری را داشته باشند. گمانه‌زنی‌ها حاکی از این است که این شناور قادر به حمل موشک‌های خانواده نور و نصیر هم خواهد بود.