همه چهره‌های آمریکایی که با ایران سر میز مذاکره نشستند/ ویتکاف طلسم ناکامی واشنگتن در رابطه با تهران را می‌شکند؟
از زمستان ۵۷ تا بهار ۱۴۰۴ چهره‌های بسیاری از طرف دولت آمریکا پشت میز مذاکره با ایران نشسته‌اند. مذاکراتی که موضوعاتی متنوع داشته است؛ از چالش تسخیر سفارت در سال ۵۸ تا ۲۲ سال بحث و جدل بر سر پرونده هسته‌ای.
نام استیو ویتکاف حالا به عنوان مذاکره کننده ارشد آمریکا با ایران مطرح شده است. کسی که بیشتر از آنکه نامش را با عنوان یک دیپلمات یا حتی وکیل مطرح بشناسیم با نام یک سرمایه‌گذار در حوزه املاک به یاد می‌آوریم.
او که رفاقتی دیرینه با دونالد ترامپ دارد قرار است در مسقط پای میز مذاکره با ایران بنشیند. مخالفانش می‌گویند تجربه‌ای در امور دیپلماتیک ندارد و البته که هستند افرادی که باور دارند او می‌تواند از طرف آمریکایی‌ها گزینه مناسبی باشد. اما استیون ویتکاف کیست؟
استیون چارلز ویتکاف یک سرمایه‌گذار املاک، وکیل و دیپلمات آمریکایی است که در ۱۹۵۷ در نیویورک متولد شد. او به عنوان بنیان‌گذار و رئیس گروه ویتکاف شناخته می‌شود و در حال حاضر به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه در دولت دونالد ترامپ فعالیت می‌کند. ویتکاف با سابقه‌ای طولانی در صنعت املاک و مستغلات و البته به لطف روابط نزدیک با دونالد ترامپ، از چهره‌های برجسته‌ای است که از دنیای تجارت به عرصه دیپلماسی وارد شده است. ویتکاف در خانواده‌ای یهودی در نیویورک بزرگ شده است. او در دانشگاه هافسترا تحصیل و مدرک دکتری حقوقی خود را از آنجا دریافت کرد. سپس تحصیلات خود را در دانشکده حقوق بروکلین ادامه داد و بر قانون املاک و مستغلات تمرکز کرد. این تحصیلات، پایه و اساس مهارت‌های حقوقی و مذاکره‌ای او را تشکیل داد که بعدها در موفقیت‌های تجاری و دیپلماتیک‌اش نقش مهمی ایفا کرد.
رفاقت با دونالد ترامپ
رابطه ویتکاف با دونالد ترامپ به سال ۱۹۸۶ بازمی‌گردد، زمانی که او به عنوان وکیل برای شرکت حقوقی‌ای کار می‌کرد که ترامپ از مشتریانش بود. این دوستی با سال‌ها همکاری و حمایت متقابل عمیق‌تر شد. ویتکاف از حامیان مالی بزرگ کمپین‌های انتخاباتی ترامپ بوده و در لحظات دشوار زندگی شخصی و سیاسی او، از جمله دادگاه‌های اخیر ترامپ، در کنار او حضور داشته است. در مقابل، ترامپ نیز در زمان‌های سخت از ویتکاف حمایت کرده است. از جمله در زمان مرگ اندرو ، پسر ویتکاف در سال ۲۰۱۱ به دلیل مصرف بیش از حد مواد مخدر!
ویتکاف وارد کابینه می‌شود
در نوامبر ۲۰۲۴، دونالد ترامپ، ویتکاف را به عنوان نماینده آمریکا در امور خاورمیانه منصوب کرد. او پیش از آغاز رسمی کارش در ژانویه ۲۰۲۵، در مذاکرات آتش‌بس و تبادل گروگان‌ها بین اسرائیل و حماس نقش داشت. ویتکاف همچنین مسئول رسیدگی به مسائل مرتبط با ایران در دولت دوم ترامپ شده است، که برخی معتقدند نشان‌دهنده تمایل ضمنی ترامپ به استفاده از دیپلماسی است. ویتکاف تجربه دیپلماتیک رسمی ندارد، اما روابط تجاری گسترده‌ای در خاورمیانه، به‌ویژه با قطر، دارد. او خاورمیانه را به عنوان «یک معامله بزرگ املاک» توصیف کرده و رویکردی عمل‌گرایانه به سیاست خارجی دارد! از جمله اقدامات او، تلاش برای میانجی‌گری در مذاکرات آتش‌بس غزه و تعامل غیرمستقیم با ایران از طریق شبکه‌های اجتماعی است. همین چند روز پیش او در پاسخ به توییت عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، کلمه «عالی» را نوشت و سپس آن را حذف کرد، که البته بحث‌هایی را هم برانگیخت.
دلبسته اسرائیل!
ویتکاف از حامیان سرسخت اسرائیل است و از سیاست‌های جنگ‌طلبانه آمریکا علیه ایران حمایت می‌کند! او مخالف برجام بود و معتقد است قطع منابع مالی ایران می‌تواند نفوذ منطقه‌ای آن را کاهش دهد. با این حال، او دیپلماسی را نیز به عنوان ابزاری برای حل تنش‌ها پذیرفته و در مصاحبه‌هایی از تلاش برای اعتمادسازی با تهران سخن گفته است. او همچنین حضور حماس در غزه را غیرقابل قبول می‌داند و بر خلع سلاح مقاومت تأکید دارد.
یک بی‌تجربه تمام عیار
منتقدانش معتقدند که فقدان تجربه دیپلماتیک رسمی ویتکاف ممکن است برای پیچیدگی‌های امور خاورمیانه کافی نباشد. برخی او را به دلیل نزدیکی بیش از حد به اسرائیل و عدم بی‌طرفی مورد انتقاد قرار داده‌اند. با این حال، حامیانش او را به دلیل مهارت‌های مذاکره و توانایی مدیریت بحران ستایش می‌کنند. استیون ویتکاف با ترکیبی از تجربه تجاری، روابط سیاسی و رویکردی عمل‌گرایانه، نقشی کلیدی در سیاست خارجی دولت دوم ترامپ ایفا می‌کند و همچنان یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز در عرصه بین‌المللی است.
همه مذاکره‌کنندگان قبلی
مذاکره‌کنندگان قبلی آمریکا با ایران در طول سال‌ها و بسته به دوره‌های مختلف سیاسی، افراد متفاوتی بوده‌اند که عمدتاً دیپلمات‌ها، مقامات وزارت خارجه، یا نمایندگان ویژه بودند.
۱. دوره بحران گروگان‌گیری (۱۹۷۹-۱۹۸۱)
- وارن کریستوفر: معاون وزیر امور خارجه وقت آمریکا در دولت جیمی کارتر، نقش کلیدی در مذاکرات غیرمستقیم برای آزادی گروگان‌های آمریکایی داشت. این مذاکرات از طریق میانجی‌گری الجزایر انجام شد و در نهایت به توافق الجزایر در ژانویه ۱۹۸۱ منجر شد. گری سیک، عضو شورای امنیت ملی آمریکا در آن زمان، از دیگر افرادی بود که در پشت صحنه به هماهنگی این تلاش‌ها کمک کرد.
۲. ماجرای ایران-کنترا (دهه ۱۹۸۰)
- رابرت مک‌فارلین: مشاور امنیت ملی رونالد ریگان، در مذاکرات مخفیانه با ایران برای تبادل تسلیحات در ازای آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان نقش داشت. این مذاکرات بعدها به جنجال‌های بسیاری برای هر دو طرف انجامید.
۳. دوره پیش از برجام (۲۰۰۰-۲۰۱۳)
- ویلیام برنز: به عنوان معاون وزیر امور خارجه در دولت جورج دبلیو بوش و اوایل دولت اوباما، در مذاکرات اولیه و محرمانه با ایران نقش داشت. او بعدا در مذاکرات منتهی به برجام نیز حضور داشت. برنز که بعدها رئیس سیا شد، یکی از اولین دیپلماتهای ارشد آمریکایی بود که در سال ۲۰۰۸ در مذاکرات محرمانه با سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد ایران، شرکت کرد.
۴. مذاکرات برجام (۲۰۱۳-۲۰۱۵)
- جان کری: وزیر امور خارجه آمریکا در دولت باراک اوباما، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در فرایند منتهی به توافق هسته‌ای ایران (برجام) بود. او بارها با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، دیدار کرد و نقش کلیدی در نهایی کردن توافق در ژوئیه ۲۰۱۵ داشت.
- وندی شرمن: معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی، مذاکره‌کننده اصلی آمریکا در جلسات فنی و دیپلماتیک با ایران بود. او به همراه تیمش جزئیات توافق را با نمایندگان ایران، از جمله عباس عراقچی، پیش برد.
- جیک سالیوان : مشاور امنیت ملی اوباما و بعداً بایدن، در مذاکرات اولیه در عمان در سال‌های ۲۰۱۲-۲۰۱۳ حضور داشت که زمینه‌ساز مذاکرات رسمی‌تر شد.
- ارنست مونیز : وزیر انرژی آمریکا، به عنوان کارشناس فنی در مذاکرات شرکت کرد و در بحث‌های مربوط به جنبه‌های هسته‌ای توافق نقش داشت.
۵. دوره پسابرجام و دولت بایدن (۲۰۲۱-۲۰۲۵)
- رابرت مالی: نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در دولت جو بایدن، مسئول مذاکرات غیرمستقیم برای احیای برجام بود. او از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ در وین و از طریق میانجی‌گری اتحادیه اروپا با ایران مذاکره کرد، اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید و او در سال ۲۰۲۳ به دلیل مسائل شخصی و انتقادات کنگره از سمت خود کنار رفت.
- آنتونی بلینکن: وزیر امور خارجه بایدن، به طور کلی بر مذاکرات نظارت داشت، اما بیشتر نقش هماهنگ‌کننده را ایفا می‌کرد تا مذاکره‌کننده مستقیم.
- برت مک‌گورک: هماهنگ‌کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه، پس از استعفای رابرت مالی در سال ۲۰۲۳، به طور غیرمستقیم در مسائل مرتبط با ایران فعال بود، اگرچه تمرکز او بیشتر بر سایر کشورهای منطقه بود.
مذاکراتی که انجام نشد
مذاکرات آمریکا با ایران اغلب به صورت غیرمستقیم و از طریق میانجی‌هایی مانند عمان، قطر، سوئیس یا اتحادیه اروپا انجام شده است، به‌ویژه در دوره‌هایی که روابط دیپلماتیک رسمی وجود نداشته است.
در دولت دونالد ترامپ (دوره اول، ۲۰۱۷-۲۰۲۱)، هیچ مذاکره مستقیمی با ایران صورت نگرفت، زیرا سیاست «فشار حداکثری» و خروج از برجام در اولویت بود. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه وقت، بیشتر بر تحریم‌ها تمرکز داشت تا دیپلماسی.
در دولت جدید ترامپ اما باز نام یک چهره برای گفتگو با ایدان مطرح شده. چهره‌ای که یک دیپلمات و یا حتی سیاستمدار نیست، بلکه درست مانند دونالد ترامپ یک دلال املاک است. آیا او می‌تواند با ترفندهای اقتصادی، طلسم ناکامی دیپلماتهای کارکشته آمریکایی در رابطه با ایران را بشکند؟
نظر شما