سقف تیرچه بلوک و محدودیتهای آن در ساختمان سازی

یکی از رایج‌ترین روش‌های ساخت سقف در ساختمان‌های ایرانی، سقف تیرچه بلوک است. اما سقف تیرچه بلوک چیست؟ این نوع سقف به دلیل اقتصادی بودن و سهولت در اجرا، در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، از کوچک تا بزرگ، استفاده می‌شود و مورد استقبال مهندسان و سازندگان قرار گرفته است. پس از مطالعات فراوان توسط کارشناسان زلزله، استفاده از سقف‌های طاق ضربی منسوخ شده و سقف‌های بتنی بلوکی جایگزین آن‌ها گردیده‌اند. در این مقاله، به بررسی جزئیات سقف تیرچه بلوک و محدودیت‌های استفاده از بلوک‌های بتنی سقفی خواهیم پرداخت.

سقف تیرچه بلوک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

سقف تیرچه بلوک یکی از پرکاربردترین انواع سقف در ساختمان‌سازی است که با اجزای مختلفی از جمله سیستم خرپایی (آرماتور فشاری، کششی و عرضی)، پاشنه سفالی یا بتنی، آرماتورهای افت و حرارت، آرماتور ممان منفی، کلاف میانی یا ژوئن و بتن پوششی ساخته می‌شود. این نوع سقف در اصل نوعی دال یک‌طرفه محسوب می‌شود که به دلیل ساختار ترکیبی‌اش، می‌تواند بارهای مختلفی را به‌صورت یکنواخت در طول سقف توزیع کند.

همان‌طور که از نام آن پیداست، سقف تیرچه بلوک از دو بخش اصلی تیرچه و بلوک تشکیل شده و بلوک‌های استفاده شده در آن از جنس‌های مختلفی مانند سفال، بتن و یا یونولیت هستند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند؛ بلوک سفالی وزن کمتری دارد، بلوک بتنی استحکام بیشتری ایجاد می‌کند و بلوک یونولیتی به عنوان عایق حرارتی و صوتی عملکرد بهتری دارد. در صورتی که قصد جدی برای مصالح ساخت و ساز دارید، با بررسی قیمت میلگرد امروز و قیمت سیمان و دیگر مصالح، می‌توانید یک برآوورد نسبی از هزینه پروژه خود داشته باشید.

یکی از ویژگی‌های مهم سقف تیرچه بلوک، قابلیت استفاده آن در ساختمان‌های با اسکلت فلزی و بتنی است که به دلیل سهولت اجرا و سرعت بالای ساخت، محبوبیت زیادی در پروژه‌های مختلف پیدا کرده است. این نوع سقف علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف مصالح، هزینه‌های ساخت را کاهش داده و ایمنی مناسبی را برای ساختمان فراهم می‌کند. از دیگر مزایای آن، مقاومت در برابر زلزله و ارتعاشات است که آن را به گزینه‌ای مطلوب در مناطق زلزله‌خیز تبدیل کرده است. اجرای سقف تیرچه بلوک همچنین نیاز به قالب‌بندی وسیع ندارد و می‌توان آن را در ارتفاع‌های مختلف اجرا کرد که این ویژگی باعث افزایش کارایی و انعطاف در طراحی و ساخت می‌شود.

ضوابط و محدودیت‌های کلی سقف تیرچه بلوک

سیستم تیرچه بلوک از ترکیب تیرچه‌های متساوی‌الفاصله و دال بتنی تشکیل شده است. تیرچه‌ها معمولا در یک راستا یا دو راستای عمود بر هم قرار می‌گیرند تا ساختاری یکپارچه ایجاد شود. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، برخی از مهم‌ترین ضوابط و محدودیت‌های این نوع سقف را برایتان شرح می­دهیم:

1. فواصل و ابعاد تیرچه‌ها: فاصله آزاد بین تیرچه‌ها نباید از 75 سانتی‌متر بیشتر باشد. عرض تیرچه‌ها حداقل باید 10 سانتی‌متر باشد و ارتفاع کل آن‌ها نباید بیش از 3.5 برابر حداقل عرضشان باشد. همچنین، فاصله افقی بین دو سطح قائم بلوک‌های مجاور که در طرفین یک تیرچه قرار دارند، نباید کمتر از 6.5 سانتی‌متر باشد.
2. ضخامت دال بتنی فوقانی: ضخامت دال بتنی که روی بلوک‌ها قرار می‌گیرد نباید از یک‌دوازدهم فاصله آزاد بین تیرچه‌ها و نیز از 5 سانتی‌متر کمتر باشد. در موارد خاص، مانند پارکینگ‌ها که نیاز به مقاومت بیشتر در برابر بار چرخ خودروها دارند، توصیه می‌شود ضخامت دال حداقل 8 سانتی‌متر باشد و مقاومت دال در برش پانچ نیز کنترل شود.
3. حداکثر دهانه پوشش: حداکثر دهانه‌ای که با تیرچه‌های منفرد خرپایی پوشش داده می‌شود، نباید از 8 متر بیشتر شود. اگر طول تیرچه‌ها چیزی فراتر از 4 متر باشد، باید یک یا چند کلاف میانی (تیر عرضی) در جهت عمود بر تیرچه‌ها قرار داده شود.
4. محدودیت‌های بارگذاری: سقف‌های تیرچه بلوک برای بارهای یکنواخت عملکرد مناسبی دارند، اما برای بارهای منفرد سنگین، متحرک، یا مرتعش توصیه نمی‌شود. همچنین، در پارکینگ‌ها به‌طور معمول استفاده از این سیستم توصیه نمی‌شود، مگر با رعایت ضوابط خاص.
5. لوله‌ها و مجراهای داخلی: اگر لوله‌ها و مجراها در داخل دال قرار داده شوند، ضخامت دال باید حداقل 2.5 سانتی‌متر بیشتر از ارتفاع کل این لوله‌ها و مجراها باشد تا از کاهش مقاومت سازه جلوگیری شود.
6. مقاومت برشی: در سقف تیرچه بلوک با تیرچه‌های خرپایی، مقاومت برشی تأمین شده توسط بتن در تیرچه‌ها را می‌توان 10 درصد بیشتر از مقاومت برشی اسمی تیرهای بتنی در نظر گرفت.

تامین مصالح مورد نیاز از مراکز معتبر، یکی از روش‌هایی است که با استفاده از آن می‌توانید هزینه‌های کلی پروژه خود را کاهش دهید. رصد قیمت میلگرد بصورت متوالی باعث بهینه کردن خرید می شود. استعلام قیمت میلگرد هیربد و خرید از شرکت آسن برای سازندگان و پیمانکاران بسیار به صرفه است. چراکه این نوع میلگرد با قیمت رقابتی عرضه می‌شود.

نکات مهم در اجرای سقف تیرچه بلوک

• تیرچه‌ها باید به طول آکس به آکس تیرها قرار بگیرند.
• برای نصب تیرچه‌های بلند، حتما از جرثقیل استفاده کنید.
• فاصله تیرچه‌ها باید بر اساس نقشه مشخص شود.
• تیرچه‌ها باید به اندازه عرض یونولیت‌ها در نظر گرفته شوند و در تمامی طبقات یکسان باشند.
• در صورتیکه طول دهانه بیشتر از 7 متر باشد و وزن زیادی روی سقف قرار گیرد، از تیرچه دوبل استفاده کنید.
• برای تقویت تیرها، از جک و شمع استفاده کنید.
• بلوک‌های یونولیتی را با لبه‌های مورب خریداری کنید تا نصب آسان‌تری داشته باشند.
• قبل از نصب، تمام تیرچه‌ها را از نظر آسیب‌دیدگی بررسی کنید تا ایمنی سقف تضمین شود.
• همواره از مصالح با کیفیت و استاندارد استفاده کنید تا عمر مفید سقف افزایش یابد.
• نصب تیرچه‌ها را با نظارت مهندسین مجرب انجام دهید تا مطابق با استانداردها باشد.

سخن پایانی

در پایان، سقف‌های تیرچه بلوک به‌عنوان یک گزینه عالی و اقتصادی در ساختمان‌سازی شناخته می‌شوند. در جواب به سوال سقف تیرچه بلوک چیست؟ می‌توان گفت که این نوع سقف به‌واسطه ویژگی‌هایی مانند صرفه‌جویی در مصرف بتن و آرماتور، کیفیت بالاتر به دلیل تولید صنعتی و سهولت در حمل و نصب، نیاز به جرثقیل را در پروژه‌های کم‌طبقه کاهش می‌دهد. همچنین، نصب سریع و آسان این سقف‌ها به‌واسطه پیش‌ساخته بودن و قالب‌بندی ساده زیر سقف، به سرعت عمل و کاهش هزینه‌ها در اجرای پروژه‌ها کمک می‌کند. به‌طور کلی، انتخاب سقف تیرچه بلوک نه‌تنها به بهبود کارایی و صرفه‌جویی اقتصادی پروژه‌های ساختمانی منجر می‌شود، بلکه مهندسان و پیمانکاران را به استفاده از این سیستم نوآورانه تشویق می‌کند.