چرا مدام مریض می‌شوم؟

چرا بدن ما نمی‌تواند در برابر بیماری‌ها مقاومت کند؟

اول باید به دلایل این مشکل بررسی شود، سپس به دنبال هر راه حلی گشت:

1. استرس همیشگی

فشار روانی پیوسته هر روز ممکن است باعث اشکال در واکنش بدن شود. بدن انسان هنگام استرس هورمون‌هایی مانند کورتیزول ترشح می‌کند. اگر این هورمون‌ها برای مدت طولانی بالا بمانند، امکان دارد کار سلول‌های دفاعی ضعیف گردد. یعنی در برابر عفونت‌های گوناگون آمادگی کمتری پیدا می‌کنیم و مستعد گرفتاری‌های بیشتری می‌شویم.

هنگامی که فرد مدتی طولانی وارد تنش عصبی می‌شود، حتی می‌تواند در معرض مشکلاتی مانند افسردگی، زخم معده، التهاب روده و دردهای گوارشی هم قرار بگیرد. روان ناآرام به مرور زمان قوّت دفاعی را می‌گیرد و شخص خود را مستعد سرماخوردگی‌های زیاد می‌بیند.

1. اختلالات سیستم ایمنی

اگرچه بسیاری از ما به طور عادی باکتری‌ها و ویروس‌های روزمره را از سر می‌گذرانیم، بعضی افراد به دلایل ژنتیکی یا ابتلا به بیماری‌های خودایمنی، سلول‌های دفاعی ضعیف‌تری دارند. برای نمونه، کسانی که از داروهای کورتونی برای بعضی بیماری‌ها استفاده می‌کنند، اغلب دچار سرماخوردگی‌های زودبه‌زود می‌شوند، چون این داروها مانع عملکرد کامل دفاع درونی می‌شوند.

همچنین اگر کسی دچار مشکلات خودایمنی باشد (مثل لوپوس یا روماتیسم‌های خاص)، بدن او معمولاً داروهای سرکوب‌کننده‌ای مصرف می‌کند تا حمله بیش‌از‌حد سلول‌های دفاعی را کم کند؛ اما این سرکوب مداوم، به عوامل مهاجم فرصت می‌دهد که فرد را چند مرتبه در سال بیمار کنند.

1. سبک زندگی نادرست و بالارفتن سن

گذر عمر، قدرت دفاعی را کمی کاهش می‌دهد. در سالمندی، ترمیم و تولید بسیاری از سلول‌ها کندتر صورت می‌گیرد؛ اما در نوجوانی و بزرگ‌سالی هم عادات روزانه می‌تواند شرایط را دستخوش تغییر کند. کم‌تحرکی، استفاده بیش‌از‌حد از دخانیات یا الکل، خواب ناکافی و خوردن غذاهای ناسالم، احتمال بیماری ممتد را بالا می‌برند.

از طرفی، سنین خیلی پایین هم احتمال سرماخوردگی را بیشتر می‌کنند، چون کودکان خردسال مهارت بهداشت شخصی ندارند و بدن‌شان هنوز ویروس‌های آشنا و نا‌آشنا را به‌اندازه کافی تشخیص نداده است.

1. قرار گرفتن در معرض میکروب‌های فراوان

زندگی اجتماعی پر رفت‌و‌آمد در فضاهای شلوغ می‌تواند دلیل اصلی ابتلای مجدد باشد. تماس نزدیک با کودکان یا حضور در مکان‌های عمومی بزرگ (مانند مترو، اتوبوس و کلاس‌های بزرگ مدرسه) گردش ویروس را آسان می‌کند. حتی برداشتن دستگیره در و لمس صورت می‌تواند عفونت را گسترده کند.

کودکان اغلب دست‌های خود را سریع نمی‌شویند و اشیای آلوده را لمس می‌کنند. والدینی هم که فرزندی خردسال دارند، زیاد مشاهده می‌کنند که یک سرماخوردگی از کودک به فرد بالغ منتقل می‌شود.

1. بهداشت دهان و دندان فراموش می‌شود

واضح است که دهان دروازه‌ای به دستگاه‌های تنفسی و گوارشی ماست. وقتی مسواک‌زدن یا نخ دندان کم باشد، باکتری‌ها در دهان بیشتر می‌مانند و احتمال رشد عفونت‌های دهانی مانند برفک افزایش می‌یابد. عفونت‌های دهان می‌توانند راه ورود میکروب‌های جدید یا فرصت بیشتر برای رشد ویروس‌ها را هموار کنند.

به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند هر روز از مسواک و نخ دندان استفاده شود. به‌محض پیدایش مشکل در لثه یا دندان هم باید مراجعه به پزشک مدنظر قرار گیرد تا تجمع عفونت دهانی، سرماخوردگی‌ها و بیماری‌های حلق‌وبینی را شدت ندهد.

1. خواب کوتاه و ناکافی

بدن ما شب‌هنگام معمولاً از فرصت استراحت بهره می‌گیرد تا سلول‌های پوششی را بازسازی کند و ترکیباتی به‌نام سیتوکین‌ها تولید نماید که به سرکوب عوامل مهاجم کمک می‌کنند. اگر به اندازه کافی نخوابیم، این فرایند به درستی کامل نمی‌شود.

حتی بعضی پژوهش‌ها نشان می‌دهد بزرگسالانی که کمتر از شش ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند، نه‌تنها امکان دارد بیشتر دچار سرماخوردگی شوند بلکه پاسخ بدن آن‌ها به واکسن‌های مختلف مانند آنفلوانزا یا کووید-۱۹ پایین‌تر ارزیابی می‌شود. بی‌خوابی مفرط در درازمدت می‌تواند بدن را فرسوده کند و خطر چاقی یا بالارفتن فشارخون را بیشتر نماید.

1. تغذیه کم‌ارزش و کمبود ویتامین‌ها

کمبود ویتامین D، روی و بعضی عناصر دیگر می‌تواند بدن را در برابر عوامل بیماری‌زا آسیب‌پذیر کند. الگوی غذایی پرقند و بسیار فرآوری‌شده بر سلامت روده مؤثر است و می‌تواند کار سلول‌های دفاعی را دشوار نماید.

اگر بدن مواد مغذی دریافت نکند، سلول‌های دفاعی و پادتن‌های لازم نیز کمتر ساخته می‌شوند. میوه‌ها و سبزی‌ها منبعی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات مفید انگلی برای روده به‌حساب می‌آیند و وجودشان در برنامه غذایی روزانه به بهبود تقویت دفاع درونی یاری می‌رساند.

1. استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها

گاهی برای بیماری‌هایی که منشا ویروسی دارند، به شکل خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف می‌شود. این روش ناصحیح می‌تواند پیامد منفی داشته باشد، زیرا بدن را از فرصت یادگیری و مبارزه طبیعی محروم می‌کند. پس در سرماخوردگی‌هایی که عامل اصلی‌شان ویروس‌ است، مصرف آنتی‌بیوتیک ضرورتی ندارد و حتی احتمال مقاومت میکروبی را بالا می‌برد.

1. آلودگی هوا و محیط

آلودگی شهرهای بزرگ علاوه بر دستگاه تنفسی، به دفاع کل بدن هم آسیب وارد می‌کند. استنشاق آلاینده‌ها باعث التهاب بافت‌های تنفسی می‌شود و مسیر نفوذ میکروب را بیشتر مهیا می‌کند. افرادی که به‌طور مداوم در ترافیک یا کنار منابع دود زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به آلرژی و عفونت‌های تنفسی خواهند بود.

1. تنهایی و انزوای اجتماعی

گاه تنهاییِ عمیق هم می‌تواند عامل کاهش انرژی باشد. حالت گوشه‌گیری روحیه را پایین می‌آورد و برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند تنهایی منجر به التهاب در بدن می‌شود. کسانی که حمایت کافی از سوی اطرافیان دریافت نمی‌کنند، امکان دارد رفته‌رفته به دردهای جسمی و روحی گوناگونی دچار شوند.

سرماخوردگی مکرر و روش‌های کاهش آن

افرادی هستند که گاهی در فاصله کمتر از یک ماه چند بار سرما می‌خورند و دچار گلودرد می‌شوند. ریشه این وضعیت معمولاً به جمعی از عوامل برمی‌گردد: کمبود ریزمغذی‌ها، خواب ضعیف، فضاهای شلوغ یا تماس زیاد با افراد بیمار. در این شرایط، درمان سرماخوردگی های مکرر باید فراتر از رفع عارضه‌های ظاهری باشد. لازم است اصلاح الگوی زندگی مدنظر قرار گیرد تا توان دفاعی بالا رود و از چسبیدن مداوم ویروس‌ها رهایی پیدا کنیم.

راهکارهایی برای کاهش سرماخوردگی مداوم:

• بیشتر کردن خواب شب تا دست‌کم ۷ ساعت
• خوردن مرکبات و سبزی‌های تازه برای قوی‌ترشدن سلول‌های دفاعی
• پرهیز از خود درمانی با آنتی‌بیوتیک‌ها در سرماخوردگی‌های ویروسی
• شستن مکرر دست‌ها به ویژه پس از لمس دستگیره‌ها و وسایل عمومی
• کم‌کردن عادت‌های ناسالم نظیر سیگار

چگونه از عفونت‌های پی‌درپی جلوگیری کنیم؟

حال نوبت آن است که به درمان و رفع این مشکل پرداخته شود؛ به همین خاطر یک سری نکات ضروری تهیه شده که رعایت آن ها تا حد زیادی این مشکل را کاهش می دهد:

1. کاهش عوامل استرس‌زا

روند زندگی شهری امروزی مملو از تنش است. برای سبک‌تر کردن این فشار، می‌توان از فعالیت‌های آرامش‌بخش بهره گرفت؛ مثل پیاده‌روی روزانه، شرکت در ورزش‌های گروهی یا تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق و مراقبه ساده. مدیریت استرس کمک می‌کند بدن آرام‌تری در برابر میکروب‌ها داشته باشیم.

1. هیدراته ماندن

مایعات کافی ضمن رساندن اکسیژن و مواد مغذی، دهان و گلو را رطوبت می‌بخشد و پادتن‌ها هم بهتر حرکت می‌کنند. مصرف ۶ تا ۸ لیوان آب در روز را جدی بگیرید. خوراکی‌هایی مثل خیار، هندوانه یا کاهو هم مملو از آب هستند.

 

1. استراحت شبانه عمیق

خواب شب زمانی است که سلول‌های بدن فرصت دارند تا بازسازی شوند و عوامل دفاعی تکمیل گردند. یک ریتم خواب منظّم، شبانگاهی و حدود ۷ تا ۸ ساعت، شرایط دفاعی ایده‌آل‌تری به وجود می‌آورد.

1. اصلاح عادت‌های غذایی

اگر شیرینی‌ها، فست‌فودها و سس‌های فرآوری‌شده در رژیم زیاد باشند، میزبان سیلی از قند و نمک اضافی خواهیم بود. بدن، این حجم نامناسب از قند و افزودنی‌ها را دشوار تحمل می‌کند و بیشتر ملتهب می‌شود که در برابر این التهاب، احتمال سرماخوردگی زیاد می‌شود. میوه‌های تازه، سبزی‌های مختلف، حبوبات و ماهی بهترین پیشنهادها هستند تا بدنتان را در تعادل نگه دارید.

1. فعال بودن از نظر حرکتی

ورزش سبک و پیاده‌روی به صورت منظم موثر است. نداشتن تحرک، ضعفی در عضلات و گردش خون به وجود می‌آورد. زمانی که خون به خوبی جریان یابد، سلول‌های دفاعی، عفونت‌ها را بهتر ردیابی می‌کنند. البته نباید در این راه زیاده‌روی کرد؛ زیرا ورزش افراطی بدون استراحت، نتیجه عکس دارد.

1. برنامه ذهنی آرام

علاوه بر ورزش، مدیتیشن و تمرین‌های آرام‌کننده می‌تواند بدن را از تنش‌های عصبی دور کند. هرچه استرس کمتر باشد، دفاع طبیعی سلول‌ها بالاتر خواهد رفت. می‌توان روزی چند دقیقه تنفس عمقی یا چند تمرین انعطاف ساده انجام داد تا هم روح و هم جسم هماهنگ‌تر شوند.

1. توجه به بهداشت شخصی

کاهش بروز عفونت با ساده‌ترین کارهای بهداشتی به دست می‌آید: شست‌وشوی دست پس از برگشتن به خانه، پس از استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا قبل از غذا. تماس انگشتان آلوده با دهان و بینی، اصلی‌ترین راه ورود میکروب است.

1. واکسیناسیون و مراجعه به پزشک در صورت لزوم

برخی بیماری‌ها مانند آنفلوآنزا یا کووید-۱۹، واکسن‌هایی دارند که احتمال ابتلا و شدت بیماری را پایین می‌آورند. اگر هم حس می‌کنید بیش از حد بیمار می‌شوید، می‌شود با متخصص مشورت کرد تا دلیل دقیق‌تری پیدا شود. کسانی که مثلاً بیش از ده‌بار در سال دچار سرماخوردگی‌اند و رشد یا وضعیت عمومی خوبی ندارند، بهتر است آزمایشات اضافی انجام بدهند تا روشن شود آیا نقصی در دفاع وجود دارد یا خیر.

1. جلوگیری از مصرف بی‌رویه قند

شکر و شیرینی‌های بسته‌بندی‌شده، التهاب را تشدید کرده و گلبول‌های سفید را ضعیف تر می‌کند. در نتیجه، امکان ابتلا به عفونت بالا می‌رود. قند تصفیه‌شده، بهتر است تا جای ممکن کم شود. می‌توان به جای آن، خوراکی‌هایی مثل خرما، میوه‌های شیرین طبیعی و مغزها را جایگزین کرد.

1. تمیز نگاه‌داشتن وسایل شخصی و محیط

موبایل، کارت‌های بانکی و صفحه‌کلید لپ تاپ، می‌توانند آکنده از باکتری و ویروس باشند. پاک‌کردن دوره‌ای این وسایل با دستمال آغشته به الکل رقیق‌شده یا ضدعفونی‌کننده توصیه می‌گردد. هر چه کمتر وسیله‌های آلوده را به صورت نزدیک کنیم، بهتر است.

تغییرات ساده سبک زندگی برای جلوگیری از تکرار بیماری

در کنار موارد گفته شده، تغییرات لایف استایلی زیر به کمک داشتن یک زندگی سالم تر کمک زیادی می کند:

• کنترل استرس مزمن:

زمان‌هایی پیش می‌آید که قطع تنش عصبی عجیب به نظر می‌رسد. اما می‌توان کارهای ساده‌ای مثل گوش‌دادن به موسیقی آرام، کارهای هنری یا بازی دسته‌جمعی با دوستان را انجام داد. هر روشی که شما را از فشار روحی خارج سازد، در بلندمدت روی تندرستی اثر خوشایند دارد.

• تأمین ویتامین D و دیگر ریزمغذی‌ها:

بدن برای پایداری در برابر ویروس‌ها به مواد مغذی خاص نیاز دارد، مثل روی (زینک)، آهن و ویتامین D. سبزی‌ها و میوه‌های رنگارنگ منبعی برای دسترسی به ریزمغذی‌ها هستند. آفتاب صبحگاهی هم می‌تواند سطح ویتامین D را بالاتر ببرد (حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قرارگرفتن در معرض نور). اگر آزمایش نشان داد کمبود بالایی دارید، گاهی پزشک مصرف مکمل‌ها را تجویز می‌کند.

• مصرف کمتر مواد مخدر و الکل:

دود سیگار عوارض جبران‌ناپذیری بر ریه‌ها دارد و مبارزه سلول‌های دفاعی را دشوار می‌سازد. نوشیدنی‌های الکلی هم در صورت زیاده‌روی، سلول‌های بدن را دچار اختلال می‌کنند. اگر بتوان استفاده از این مواد را کمتر کرد یا کنار گذاشت، آمار سرماخوردگی‌ها و عفونت‌ها هم کمتر ثبت می‌شود.

• محدود کردن حضور در جمع‌های شلوغ در فصل شیوع ویروس‌ها:

در زمان‌هایی که ویروس‌هایی مثل آنفلوآنزا شایع‌تر هستند، بهتر است از مکان‌های پرازدحام دوری شود. ماسک هم ممکن است بتواند انتقال ویروس را کمتر سازد.

• ساعت خواب منظم و تلویزیون کمتر پس از نیمه‌شب:

نمایشگرهای روشن در ساعات پایانی شب خواب را مختل می‌کنند و سطح ترشح ملاتونین پایین می‌آید. در این حالت، کیفیت استراحت کاهش می‌یابد و صبح با ضعف بیشتری بیدار می‌شویم. بنا بر اساس توصیه کارشناسان، بهتر است یک ساعت پیش از خواب، از تلویزیون و وسایل الکترونیک فاصله گرفته شود.

سخن پایانی:

اگر از آن دسته هستید که پیوسته دچار مریضی می‌شوید، نمی‌توان یک دلیل مشخص برای آن مطرح کرد. مجموعه‌ای از علت‌ها در کنار هم زمینه را برای سرایت ویروس یا رشد باکتری‌های گوناگون فراهم می‌کنند. استرس روزانه، قرار گرفتن در معرض میکروب‌های محیط، کمبود خواب، مصرف غذاهای مملو از مواد فرآوری‌شده، تنهایی درازمدت و مشکلات ژنتیکی بخشی از دلایل هستند.

راه های مفید برای پیشگیری این است که سبک زندگی را اصلاح کنیم و برخی تمرین‌ها را در برنامه روزانه بگنجانیم: مدیریت استرس ها، خواب خوب، مصرف درست ویتامین‌ها، حذف دخانیات، تغذیه متنوع و فعالیت بدنی منظم.