پزشکیان و کوهی از مشکلات/ رئیس جمهور منتخب چگونه نجات می یابد؟

 جشن و سرور پیروزی در انتخابات تمام شد و حالا، مسعود پزشکیان و تیمش وارد دروازه واقعیت های سیاسی می شوند. رئیس جمهور منتخب و تیمش به خوبی می دانند که چه ماموریت سختی پیش رو دارند.

آنها حداقل سه مشکل جدی و بنیادی دارند. زمینی که آنها از دولت فعلی تحویل خواهند گرفت، زمینی نابه سامان و آشفته است و احتیاج به رسیدگی دقیق و هوشمندانه دارد. مشکلات اقتصادی کشور فراوان است. وضعیت بورس، نقدینگی، تورم و ... بسیار بد است. سطح سوخت کشور و قیمت آن تعادل ندارند و بسیاری از مجلسی ها به دنبال تصویب قانون افزایش نرخ سوخت هستند.

از آن سو، روابط ایران و اروپا و ایران و آمریکا فراز و نشیب داشته و اگر ترامپ روی کار بیاید، شاید وارد یک دوره سخت شویم. همچنین، مساله حجاب، فیلترینگ و سرعت اینترنت و ... باعث ایجاد فشارهای اجتماعی شده و ممکن است کمر دولت را خم کنند.

دولت پزشکیان در این شرایط تشکیل خواهد شد. او در حالی وارد پاستور می‌شود که با دو مشکل بزرگ دیگر هم مواجه است. دولت پزشکیان از یک سو با اقلیتی قدرتمند روبه رو است که ممکن است در زمینه های مختلف برای او مانع ایجاد کنند. قدرت دولت محدود است و نهادهای غیر دولتی مختلف نیز یکسره در دست اصولگراهای مخالف پزشکیان هستند.

در این شرایط، ممکن است تعامل دولت و نهادهای غیر، به مشکل بخورد و اوضاع از دست دولت خارج شود.

مشکل بزرگ دیگر پزشکیان، پشتوانه مردمی نسبتا کم او است. به هر حال، رای اصلی او 10 میلیون است و اگر دور دوم و ترس از جلیلی نبود، نمی توانست 16 میلیون رای به دست آورد. پزشکیان مخالفان زیادی دارد. به جز 10 الی 13 میلیون اصولگرایی که مخالف او و تیمش هستند، حدود 50 درصد از واجدین شرایطی که انتخابات را تحریم کردند نیز وجود دارند که اگر پزشکیان نتواند به وعده هایش عمل کند، خشمگین شده و به صف مخالفان جدی او خواهند پیوست. آنها عهدی و پیمانی با پزشکیان نبسته و صبر و تحمل زیادی هم ندارند و به سرعت می توانند به مخالفانی خشمگین تبدیل شوند.

بنابراین، رئیس جمهور منتخب چاره ای ندارد جز اینکه سنجیده و خردمندانه عمل کند تا بتواند به سلامت از طناب لرزان و باریک سیاست ورزی عبور کند.

بسیاری از مخالفان پزشکیان مدعی شده اند دولتش دوره دوم را نخواهد دید. برخی پا را فراتر گذاشته و مدعی سقوط دولتش تا دو سال آینده شده اند. با این حال، پزشکیان مصمم است که این کشتی را به ساحل نجات هدایت کند.

اما او چگونه می تواند به هدف بزرگش دست یابد؟ مسعود پزشکیان در زمان تبلیغات انتخاباتی وعده های بزرگ نداد. او سعی کرد با «صداقت» با مردم مواجه شود و حقایق را به آنها بگوید. همین روش نیز به پیروزی او کمک کرد (اینجا بخوانید).

مسعود پزشکیان از جمله سیاستمدارانی است که رابطه بسیار خوبی با «نهج البلاغه» دارد. صداقت و ساده زیستی او نیز ریشه در سیره امیرالمومنین دارد. او مدعی است که به دنبال تحقق حکومت عدالت محور علی (ع) است و کلام آن بزرگوار را سرلوحه خود قرار می دهد. به نظر می رسد در نهج البلاغه حضرت امیر (ع) راز نجات بخش رئیس جمهور منتخب بیان شده است.

با این توصیه امام علی (ع) ایران نجات خواهد یافت

رازی که می تواند مسعود پزشکیان را از وضعیت سخت امروز و فردا نجات دهد «صداقت» است. این مساله ای است که در خطبه ها و نامه های حضرت علی (ع) بر آن تاکید شده است. مهم ترین سند سیاسی شیعه، نامه امام علی (ع) به مالک اشتر، بعد از گماشتن وی به امارت مصر است. در این نامه، امام علی (ع) مهم ترین نکات را در باب حکومت بیان می کنند. یکی از مهم ترین نکاتی که ایشان به مالک اشتر سفارش می کنند، «صداقت» با مردم است. در بخشی از این نامه، امام علی (ع) می نویسند: «باید که برگزیده ترین وزیران تو کسانی باشند که سخن حق بر زبان آرند، هر چند، حق تلخ باشد و در کارهایی که خداوند بر دوستانش نمی پسندد کمتر تو را یاری کنند، هر چند، که این سخنان و کارها تو را ناخوش آید.»

امام علی (ع) صداقت را مهم ترین ویژگی یک حاکم عادل می دانند. ایشان معتقدند صداقت با مردم چند «شاخصه» دارد که بر حاکم واجب است، آنها را رعایت کند. یکی از مهم ترین شاخص ها، دیدار رو در رو با مردم است. حاکم نباید با واسطه با مردم روبه رو شود و ضروری است که به صورت چهره به چهره با آنها دیدار کرده و از مشکلات حکومت به آنها گفته و مشکلات آنها را نیز بشنود. در این رابطه، در بخشی از نامه آمده است: «روی پوشیدنت از مردم به دراز نکشد، زیرا روی پوشیدن والیان از مردم خود، گونه ای نامهربانی است به آن ها و سبب می شود که از امور ملک آگاهی اندکی داشته باشند. اگر والی از مردم رخ بپوشد، چگونه تواند از شوربختی ها و رنج های آنان آگاه شود؟»

ایشان در قسمتی دیگر از نامه به مالک اشتر می نویسند: «برای کسانی که به تو نیاز دارند، زمانی معین کن که در آن فارغ از هر کاری به آنان پردازی. برای دیدار با ایشان به مجلس عام بنشین، مجلسی که همگان در آن حاضر توانند شد و بفرمای تا یاران و نگهبانان به یک سو شوند، تا مراجعه کنندگان بی هراس و بی لکنت زبان سخن خویش بگوید که من از رسول الله (صلی الله علیه و آله) بارها شنیدم که می گفت: پاک و آراسته نیست امتی که در آن امت، زیردست نتواند بدون لکنت زبان حق خود را از قوی دست بستاند.»

امام (ع) معتقدند نزدیکان حاکم (دوستان، مباشران و اعضاء خانواده اش) علت اصلی دوری حاکم از مردم هستند. زمانی که نزدیکانِ حاکم به قدرت برسند، میان حاکم و مردم واسطه شده و اجازه ارتباط مستقیم او با مردم را نمی دهند. این مساله باعث دوری حاکم و مردم از هم شده و زمینه ساز رواج سیاست «دروغ» و نابودی «صداقت» می شود. امام علی (ع) در این رابطه به مالک اشتر سفارش می کنند: « و بدان، که والی را خویشاوندان و نزدیکان است و در ایشان خوی برتری جویی و گردنکشی است و در معاملت با مردم رعایت انصاف نکنند. ریشه ایشان را با قطع موجبات آن صفات قطع کن. به هیچیک از اطرافیان و خویشاوندانت زمینی را به اقطاع مده، مبادا به سبب نزدیکی به تو، پیمانی بندند که صاحبان زمین های مجاورشان را در سهمی که از آب دارند یا کاری که باید به اشتراک انجام دهند، زیان برسانند و بخواهند بار زحمت خود بر دوش آنان نهند. پس لذت و گوارایی، نصیب ایشان شود و ننگ آن در دنیا و آخرت بهره تو گردد.»

شاخصه دیگر «صداقت» بیان حقایق و مشکلات به صورت آشکار به مردم است. این مساله ای است که در حکومت، جادو می کند و می تواند به طرز شگفت انگیزی میان حاکم و مردم انس و الفت ایجاد کند. امام (ع) در این رابطه می نویسند: «اگر مردم بر تو به ستمگری گمان برند، عذر خود را به آشکارا با آنان در میان نه و با این کار از بدگمانی شان بکاه، که چون چنین کنی، خود را به عدالت پروده ای و با مردم مدارا نموده ای. عذری که می آوری سبب می شود که تو به مقصود خود رسی و آنان نیز به حق راه یابند.»

امام (ع) تاکید دارند که حاکم باید مشکلات را به صورت شفاف و عریان به مردم بگوید و از پنهان کاری اجتناب کند؛ چرا که مصلحت اندیشی و پنهان کاری می تواند باعث «گمان» بد در مورد حاکم شود. اگر حاکم نمی تواند سیاستی را اجرا کند، باید به صورت شفاف به مردم گفته و موانع اجرای آن سیاست را بیان کند، در غیر این صورت، مردم گمان خواهند کرد که آن حاکم ظالم و دروغگو است و ستم پیشه کرده است.

امام علی (ع) تاکید دارند که حاکم عادل باید از دادن وعده های دروغین به مردم بپرهیزد و در تمام ارکان حکومت «صداقت» را پیاده کند: «زنهار از این که به احسان خود بر مردم منت گذاری یا آنچه برای آن ها کرده ای، بزرگش شماری یا وعده دهی و خلاف آن کنی...خدای تعالی می فرماید: خداوند سخت به خشم می آید که چیزی بگویید و به جای نیاورید.»

«صداقت»؛ عاملی که می تواند مانع از سقوط دولت جدید شود

گمشده سیاست در ایران امروز «صداقت» است. مصلحت سنجی های بی مورد جای خود را به «حقیقت جویی» داده اند. حاکمان حقایق را از مردم می پوشانند و همین مساله باعث قطع ارتباط مردم و سیاستمداران می شود. مسعود پزشکیان که خود را احیاء کننده مشی و روش علی (ع) می داند، باید حقیقت گویی را محور کار خود قرار دهد. او باید به صورت عریان و آشکار، موانع و مشکلات خود را به مردم بگوید، در صورت لزوم، از آنها کمک بخواهد و حتی از آنها معذرت خواهی کند. مسعود پزشکیان باید «شفافیت» را در تمام ارکان دولتش، محور و مبنا قرار دهد. او حتی می تواند پروسه تصویب لوایح و اجرای آنها، ارتباط دولت و مجلس و دولت و قوه قضائیه، مشکلات بودجه و ... را اعلام عمومی کرده و در سامانه یا پایگاهی از مردم نظرخواهی کند.  

«صداقت» گمشده ای است که با غیبتش بساط سیاست ورزی عادلانه را جمع کرد. حسن روحانی از این سیاست دوری کرد و باعث شد از سال 96 به بعد، دیگر از پشتوانه مردمی برخوردار نباشد. وضعیت پزشکیان از روحانی نیز متزلزل تر است و اگر از همین حالا، «صداقت» را محور سیاست ورزی خود قرار ندهد، به زودی با کوهی از مشکلات مواجه خواهد شد و از کمک مردم نیز محروم خواهد گردید.