این مرد در مناظره ها جادو می کرد

 بسیاری معتقدند مناظره های انتخابات ریاست جمهوری سال 1403 به اندازه مناظره های سال های قبل جذاب نیست. فارغ از ساختار و دکور مناظرات انتخاباتی 1403 که در کاهش تعداد مخاطبان تاثیر داشته، روش مناظره و عملکرد فردی نامزدها نیز در کاهش توجهات نقش داشته است.

نامزدهای انتخاباتی از قدرت بالایی در ارائه نظرات خود، چالش سایر نامزدها و نقد و بررسی مواضع آنها برخوردار نیستند. برخی از آنان مانند علیرضا زاکانی بیش از اندازه تهاجمی بوده و گمان دارند یک مناظره کننده خوب کسی است که دائما به رقیبش حمله می کند.

برخی دیگر مانند مسعود پزشکیان سردرگم بوده و دائما عباراتی کلی را به کار می برند. برخی مانند محمدباقر قالیباف به شدت محافظه کارانه بحث می کنند و ... . در واقع، هیچ نامزدی نیست که قدرت مانور زیادی داشته باشد. آنها به سخنان رقیب گوش نمی دهند و اطلاعات ارائه شده توسط آنان را نقد نمی کنند. نامزدها به پرسش ها بی توجهند و با بیان کلیات از پاسخ به سوالات جزئی طفره می روند.

لحن نامزدها خطابی است و با لحن جدلی مناظره تفاوت دارد. همچنین، بیشتر آنها هیچ متنی جلوی خود ندارند و صرفا بر اساس شنیده ها و ذهن خود به بیان نظراتشان می پردازند و طبعا این مساله در اتلاف وقتشان تاثیر گذار است.

 به نظر می رسد نامزدهای انتخاباتی با منطق مناظره آشنایی نداشته و گمان دارند که وارد یک گفتگوی معمولی شده اند. این در حالی است که مناظره یک «فن» است. در روم باستان، سیاستمداران از طریق یادگیری فن مناظره به مراتب بالای سیاست ورزی می رسیدند. سیاستمداران مشهوری مانند سولا، کراسوس، ژولیوس سزار، سنکا و سیسرون همگی استاد فن مناظره بودند. آنها مناظره را بر اساس منطق ارسطویی و کتاب بوطیقای او آموزش می دیدند و از سنت رومی – یونانی نیز بهره می بردند.

به جز فراگیری منطق مناظره که در قالب «فن جدل» تبیین می شود، مهارت های فردی یک سیاستمدار نیز تاثیر به سزایی در اثربخشی مناظره دارد. در جهان مدرن، افراد زیادی بوده اند که از طریق فن مناظره و مهارت های شخصی توانسته اند رقبای خود را شکست دهند. یکی نمونه بارز از این سیاستمداران «رونالد ریگان» است.

ریگان در انتخابات 1980 توانست با قدرت در مقابل جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا بایستد و او را شکست داده و تک دوره ای کند. او در سال 1984 نیز توانست والتر موندیل، نامزد دمکرات ها را شکست دهد و برای بار دوم رئیس جمهور آمریکا شود. اهل فن و مورخان معتقدند حضور قدرتمند ریگان در مناظره های تلویزیونی تاثیر به سزایی در پیروزی او داشت.

ریگان سابقا بازیگر و مجری تلویزیونی بود. او آداب رسانه را می شناخت، کاریزمای فوق العاده زیادی داشت، خوش چهره و خوش لباس بود و از لحن جذاب و قدرتمندی برخوردار بود. به همین دلیل، در مناظره ها توانست دو دموکرات قدرتمند و سیاستمدار چیره دست را شکست دهد و برای 8 سال رئیس جمهور آمریکا شود. قدرت نمایی او به خصوص در مناظره های انتخاباتی 1984 ماندگار شده است. او در سال 1984 وضعیت خوبی نداشت. ریگان 4 سال رئیس جمهور آمریکا بود و منتقدان زیادی داشت اما حضور قدرتمندش در مناظره های انتخاباتی به شکست موندیل انجامید.

ریگان؛ سیاستمداری که در مناظره ها جادو می کرد

اما به راستی ریگان چگونه مناظره می کرد؟ به جز مسائل محتوایی، او چند تکنیک صوری مهم داشت که از طریق آنها رقبا را در مناظره مقهور می کرد. این فنون و تکنیک ها بدین شرح هستند:

الف. ریگان عواطف خود را بروز نمی داد. بروز برخی «عواطف انفعالی» مانند خشم و عصبانیت و ...  نشان دهنده ضعف شخصیتی است و چنین جلوه می دهد که سیاستمدار پاسخی به انتقادات حریف ندارد. ریگان هرگز خشم، ناراحتی، ترس و سایر انفعالات را بروز نمی داد و چنان قدرتمند رفتار می کرد که مخاطب به این باور می رسید او پاسخی محکم برای نقد حریف و پاسخ به او دارد.

ب. ریگان به خوبی از فن شوخی و مزاح استفاده می کرد. زمانی که تنش ها به اوج می رسید و رقیب ریگان او را در گوشه رینگ گیر می انداخت، ریگان زیرکانه با یک شوخی کلامی جو را تلطیف می کرد و از گوشه رینگ رها می شد. مشهور است که در مناظرات انتخابات 1984،  ریگان در جواب کسانی که می گفتند سنش برای ریاست جمهوری بالاست، گفت: به نظر من «سن» مساله این مبارزه انتخاباتی نیست؛ من نمی خواهم از «خامی و جوانی» رقیبم سوءاستفاده کنم! این زیرکی ریگان در پاسخ، حتی رقیبش موندیل را هم به خنده انداخت!

ج. ریگان استاد تکه کلام بود. عبارات او به سرعت در یادها ثبت می شد و همین عبارات باعث تثبیت برتری اش می گردید. عبارت « There you go again» به معنی «باز شروع کردی؟» از عباراتی بود که ریگان در مناظره ها به کار می برد. این عبارت نسبتا عامیانه به شدت در یادها ماند و بر سر زبان ها افتاد. ریگان از طریق این عبارات عامیانه نوعی حس راحتی به مخاطب می داد و باعث می شد، مخاطبان نسبت به سخنان او گارد کمتری داشته و آنها را به راحتی بپذیرند.

د. زبان بدن ریگان بی نظیر بود. تکیه دادن به میز، رها کردن یکی از دستهایش روی آن، کج کردن گردن، بالا دادن ابروها، لبخند ظریف و کوچک و چین دادن پیشانی، نشان از قدرت او در مناظره داشت. این حرکات بدنی باعث می شد مخاطبان احساس کنند ریگان کاملا بر بحث مسلط است و هیچ ضعفی ندارد. از آنجا که ریگان قبلا مجری و بازیگر بود، با دوربین و استودیو احساس راحتی می کرد و به راحتی صحنه را در دست می گرفت. این مساله در پیروزی های او تاثیر زیادی داشت و به موفقیتش انجامید.